شرکت نرم افزاری روماک
سیستم MRP چیست و چه کاربردی برای کسب و کار دارد
شرکت نرم افزاری روماک
هر چیزی که برای فرآیندهای تولیدتان نیاز دارید یک منبع است؛ مثل: افراد، مواد، تجهیزات، نرم‌افزار، امکانات و... و برای تولید کردن هر چیزی که هدف نهایی کسب و کارتان است، باید چنین منابعی را مدیریت کنید. به فرآیند چنین مدیریتی «برنامه‌ریزی منابع تولید» (MRP2: Manufacturing Resource Planning) یا MRPIIمی‌گویند. «II» نشان‌دهنده این موضوع است که این سیستم نسل جدید MRP است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. بنابراین، این سیستم هماهنگی دقیق منابع را با الزامات انجام شدن به‌هنگام کار و بودجه تعیین شده، ممکن می‌کند. به‌طور کلی، کاربردهای MRP2 را برای مدیرت کازخانه می‌توانیم در موارد زیر خلاصه کنیم.
- این سیستم می‌تواند تولید را سازماندهی و منابع را مدیریت کند. این سیستم به برنامه‌ریزی تولید، منابع، ردیابی فرآیندها و گزارش‌دهی واقعی کمک می‌کند. در نتیجه، امکان برنامه ریزی تولید را به شکلی فشرده‌تر و بهینه‌تر فراهم می‌کند و هزینه‌ها را در سطح پایینی نگه می‌دارد.
- همچنین داده‌های ارزشمندی را درباره میزان تولید فراهم می‌کند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید مسائلی را حل و فصل کنید که در گذشته سرعت تولید را کاهش می‌دادند و از تکرارشان در آینده جلوگیری کنید. این نوع برنامه‌ریزی بر اساس صحت داده‌های تولید دوام می‌یابد؛ لذا یکپارچگی داده‌ها از مهم‌ترین ارکان این کار است. این داده‌ها بسیار متنوع هستند؛ از جمله: وضعیت موجودی، تاریخ‌ها، مهلت‌های تحویل، بازدهی تولید که مبنای پیش‌بینی‌ها هستند.
نرم‌افزارهای برنامه‌ریزی منابع تولید عمدتاً بخش‌های زیر را در بر می‌گیرند:
- حسابداری
- مدیریت سفارش‌ها
- سفارش‌های خرید مواد و قطعات
- تطبیق بانکی
- صورتحساب مواد
- بودجه و پیش‌بینی
- حقوق و دستمزد
- مدیریت پروژه
پیش‌بینی فروش یکی از کاربردهای مهم MRP2 است که به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا:
- تقاضای مورد انتظار برای یک محصول را تخمین بزنند
- بتوانند مقدار مناسب مواد خام را تأمین کنند
- تحویل و مقادیر را به‌موقع برنامه‌ریزی کنند
- سطح تولید هدف را تعیین کنند و برای تکمیل شدن چرخه آن، واحدهای ماشین‌آلات و نیروی کار لازم را تدارک ببینند.
- MRPII با در نظر گرفتن میانگین مقدار مواد لازم برای یک زمان تحویل برنامه‌ریزی‌شده به همراه ذخیره ایمنی که برای محافظت در برابر کمبود انبار لازم است، مقدار و تواتر بهینه سفارش مواد خام را محاسبه می‌کند.
به نظر تولیدکنندگان، نقش و ضرورت MRPII چیست و چه کمکی به روان‌سازی فرآیندهای تولید می‌کند؟
- یکی از اثرات به‌کارگیری MRP2 برای مدیریت کارخانه، کمک کردن به کاهش حجم کار و به تبع آن ارتقای کارایی منابع است. بر اساس داده‌هایی که این سیستم فراهم می‌کند، مدیران می‌توانند از قبل برنامه‌ریزی کنند و تخمین‌های دقیق‌تری انجام دهند که منجر به سودآوری بیشتر برای سازمان می‌شود.
- ***** برای کنترل موجودی، تحلیل کردن داده‌های مربوط به تقاضای مشتریان و تثبیت صورتحساب مواد برای محصول به کار می‌رود. از داده‌های مذکور می‌توانید برای تدوین برنامه خرید و تولید استفاده کنید.
- ایده اصلی این سیستم فراهم‌سازی موجودیتی واحد برای اهداف برنامه‌ریزی و کنترل کردن فرآیندهای تولید است. MRPII همه حوزه‌ها را از امور مالی و حسابداری عمومی گرفته تا برنامه‌ریزی، کیفیت ماشین‌آلات و ظرفیت نیروی کار در بر می‌گیرد. در نتیجه به تصمیم‌گیران کسب و کارها امکان می‌دهد تا با کارایی بیشتری برنامه‌ریزی و پیش‌بینی کنند.
- MRP2 سیستمی است که برای برنامه‌ریزی مؤثر استفاده کردن از منابع تولید به کار می‌رود. تولیدکنندگان به کمک چنین سیستمی می‌توانند برنامه تولید دقیقی را برای آینده تدوین کنند؛ طوری‌که هزینه‌ها را به حداقل برساند و استفاده از منابع موجود را بیشینه کند.
- این سیستم برای متمرکزسازی، ادغام و پردازش اطلاعات به‌منظور تصمیم‌گیری مؤثر مدیران در زمینه برنامه‌ریزی، مهندسی طراحی، مدیریت موجودی و کنترل هزینه‌های فرآیندهای تولید طراحی شده است.
مهم‌ترین تفاوت سیستم‌های MRP و MRPII چیست؟
این سیستم را به‌نوعی می‌توانیم نسخه تکامل‌یافته سیستم برنامه ریزی مواد مورد نیاز تولید (MRP) بدانیم که داده‌هایی درباره متغیرهایی نظیر نیازهای کارکنان و مالی به آن افزوده شده‌اند. در ادامه می‌توانید مهم‌ترین تفاوت‌های این دو سیستم را مرور کنید.
- سیستم MRP به تولیدکنندگان امکان می‌دهد تا مواد خام و منابع انسانی لازم برای فرآیند تولید را مدیریت کنند. MRP2 علاوه بر موارد فوق، به برنامه‌ریزی عملیاتی و مالی می‌پردازد و از طرفی، برنامه‌ریزی احتمالی را تدارک می‌بیند که در صورت بروز مشکلاتی بر سر راه برنامه تولید فعلی، اجرا کند. در نتیجه، مسیرهای بیشتری را برای تحقق اهداف کسب و کارها ایجاد می‌کند.
- MRPII در سال 1980میلادی پس از آن ابداع شد که نیاز به نرم‌افزاری حس می‌شد که سیستم‌های حسابداری را با پیش‌بینی موجودی مواد لازم برای تولید ادغام کند. تمرکز اصلی MRP بر زمان‌بندی و رسیدگی به موجودی اعم از مواد اولیه و قطعات است؛ در حالی‌که این سیستم به حوزه وسیع‌تری مربوط می‌شود. در MRP2، افراد، مواد و ماشین‌آلات و تقریباً تمامی حوزه‌های درگیر در فرآیندهای تولید را برنامه‌ریزی می‌کنند. بنابراین، اساساً تفاوت بین این دو سیستم به امکانات اضافی بر می‌گردد که MRPII نسبت به MRP دارد.
MRP2 چه ویژگی‌ها و امکاناتی دارد؟
برای آن‌که بدانیم هدف اصلی مدیران سازمان از به‌کارگیری MRPII چیست، شاید لازم باشد امکانات آن را بررسی کنیم. این امکانات در قالب ماژول‌ها یا توابعی به شرح زیر هستند که برنامه‌ریزی منابع تولید را امکان‌پذیر می‌کنند.
- زمان‌بندی اصلی تولید (MPS: Master Production Schedule)
- صورتحساب مواد (BOM: **** of Material) که از آن به « درختواره مواد و قطعات لازم برای تولید محصول» نیز تعبیر می‌کنند.
- کنترل موجودی
- مدیریت خرید
- مدیریت انبار
- برنامه‌ریزی ظرفیت تولید و مدیریت تقاضا
- فروش و پیش‌بینی کردن آن
- کنترل کردن ورودی و خروجی مواد
بخش مهمی از امکانات این سیستم به داده‌هایی مربوط است که مبنایی قوی برای برنامه‌ریزی عملیات تولید فراهم می‌کنند. برخی از این امکانات مبتنی بر داده به شرح زیر هستند:
سیستم MRPII از چه داده‌هایی و چگونه برای بهینه‌سازی منابع و فرآیندهای تولید استفاده می‌کند؟
در این سیستم داده‌های زیر در منبعی متمرکز گردآوری می‌شوند:
- محصولات
- مشتریان
- تولید
- ماشین‌آلات
- نیروی کار
- خرید
- حمل و نقل
- سفارش‌ها و صورتحساب مواد
- داده‌های مالی
تحلیل کردن این داده‌ها به کمک سیستم MRP2 مشخص می‌کند که چه کسی، از کدام نقطه یا مرحله، چه زمانی و چه کاری را باید انجام دهد تا از کارایی و سرعت بیشتر عملیات اطمینان حاصل شود. بنابراین، داده‌ها در نقش‌ها و مسئولیت‌ها، فرآیندها و خط‌مشی‌ها باید کنترل شوند و کیفیت داده‌ها برای گزارش‌دهی و الزامات تولید بسیار مهم است.
مزایای MRPII چیست؟
مدیران سازمان‌ها با به‌کارگیری MRP2 می‌توانند فرآیند استاندارد تولید و کیفیت محصول نهایی را برای مشتریان سازمان تضمین کنند. این نوع برنامه‌ریزی از بسیاری جهات به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند؛ زیرا داده‌های آنی و روزآمد به پیش‌بینی و برنامه‌ریزی کردن دقیق‌تر نیازهای مواد و ماشین‌آلات، خطوط تولید، نیروی کار و امکانات لازم منجر می‌شوند. در نتیجه، از هدررفت منابع در فرآیندهای تولید می‌کاهد.
برنامه ریزی منابع تولید یا مدیریت کارخانه کنترل بهتری بر عملیات برنامه‌ریزی منابع مواد سازمان فراهم می‌کند؛ لذا می‌توانید انتظار ارتقای بهره‌وری و مقیاس‌پذیری بهتری را داشته باشید. این سیستم ریسک‌ها را مدیریت و مسیر سودآوری بدون ریسک را برای سازمان هموار می‌کند و در عین حال، باعث بهبود مزیت رقابتی کسب و کار می‌شود.
این سیستم گزارش‌های آنی بازاریابی، امور مالی و مهندسی را در تمامی حوزه‌های مؤثر بر فرآیند تولید دخیل می‌کند و بینشی را درباره کارکرد و برنامه‌های آتی سازمان به وجود می‌آورد. در نتیجه، شرکت‌ها این توانایی را پیدا می‌کنند که:
- بدون تأخیر به خواسته‌های مشتریان پاسخ دهند
- کیفیت فرآیندهای تولید را ارتقا دهند
- الزامات و دستورالعمل‌های شغلی را به‌وضوح برای کارگران تعریف کنند
- عملکرد کارکنان را بهینه کنند.
با این‌که MRP2 از فناوری برای اعمال کردن مفاهیم فوق در محیط تولید استفاده می‌کند، اما آن را نمی‌توانیم یک برنامه نرم‌افزاری خاص بدانیم. این سیستم در واقع، راهبردی کلی است که به مدیران کسب و کارها کمک می‌کند تا منابع در اختیارشان را برای بیشینه‌سازی بهره‌وری برنامه‌ریزی کنند. این نوع برنامه‌ریزی به خودی خود بهترین مزیت است؛ چرا که تضمین می‌کند تولیدکنندگان مواد و منابع انسانی مورد نیازشان را برای حل و فصل کردن مسائل روزمره تولید در اختیار داشته باشند. MRPII ضایعات را از قبل یعنی در مرحله برنامه‌ریزی کاهش می‌دهد؛ زیرا به مدیران تولید امکان می‌دهد تا صرفاً چیزی را سفارش دهند که نیاز دارند.
این سیستماستانداردهاییرا تدوین می‌کند که می‌توانند ملاک عمل تمامی حوزه‌های عملیاتی سازمان قرار بگیرند. مدیران سازمان پس از تثبیت کردن چنین استانداردهایی می‌توانند به‌طور نظام‌مندی بر فرآیندهای تولید نظارت و زمینه‌هایی را تعیین کنند که در آن امکان بهبود وجود دارد. در این حالت، تولیدکنندگان با رشد کسب و کار و تقاضا برای منابع موجود، فرآیندهایی را در اختیار خواهند داشت که به کمکشان می‌توانند با شرایط جدید سازگار شوند. همچنین، این سیستم رهنمودهایی را برای افرادی تدارک می‌بیند که وظایف روزانه مشخصی دارند؛ زیرا انتظارات شغلی آن‌ها از ابتدا به‌وضوح تعریف می‌شوند.
از نظر نوع مأموریت سازمان، برخی محدودیت‌های سیستم MRPII چیست؟
مانند هر مفهوم سازمانی دیگری نمی‌توانیم MRP2 را بدون نقص بدانیم. در ادامه به مهم‌ترین محدودیت‌های این سیستم اشاره می‌کنیم.
- بخشی از محدودیت‌های این سیستم عمدتاً از مجریان آن ناشی می‌شوند؛ مثلاً ورودی اشتباه حتی در یک فرآیند مبتنی بر فناوری می‌تواند همه محاسبات بعدی را به هم بریزد. همچنین، اگر تیم‌ها به شدت به نرم‌افزار متکی باشند و سیستم بنا به شرایطی به مدت چند ساعت از کار بیفتد، ممکن است عملیات سازمان متوقف شود.
- رویکرد یکسان MRP2 برای تمامی کسب و کارها ممکن است برای تولیدکنندگان خاصی مناسب نباشد. مثلاً شرکت‌هایی که محصولات سفارشی مهندسی تولید می‌کنند ممکن است این چارچوب را برای کسب و کارشان چندان مفید و کاربردی ندانند. با وجود این، در این سیستم به حد کافی اجزای مفید هستند که ممکن است ارزش استفاده کردن از آن را داشته باشند. شاید بخواهید مثلاً از امکانات زمان‌بندی منابع انسانی MRPII استفاده کنید اما مدیریت کردن سفارش‌ها و موجودی را به سیستم‌های دیگری بسپارید.
با استفاده از سیستم MRPII منابع تولید را طی چه مراحلی برنامه‌ریزی می‌کنند؟
- تقاضا برای محصولاتتان را برآورد کنید: با انجام دادن این کار می‌توانید منابع لازم را برای تأمین تقاضای مذکور تعیین کنید. این منابع را در قالب صورتحساب مواد مشخص می‌کنند که فهرستی است از مواد خام، مجموعه‌ها و سایر اجزای لازم برای تولید محصول نهایی. فراموش نکنید که کارکنانتان را در این برآورد لحاظ کنید؛ زیرا آن‌ها نیز منبع به حساب می‌آیند.
- میزان تقاضای برآورد شده را با موجودی فعلی‌تان مقایسه کنید: سیستم MRP2 با انجام دادن این کار، تعداد منابعی را مشخص می‌کند که غیر از موجودی‌تان در انبار برای پاسخگویی به تقاضا نیاز دارید.
- برنامه زمان‌بندی تولید را ایجاد کنید: یعنی این‌که مشخص کنید هر مرحله در فرآیند تولیدتان چقدر زمان می‌برد.
- کل فرآیند را زیر نظر داشته باشید: مطمئن شوید که نقاط عطف را رعایت می‌کنید و از بودجه تجاوز نمی‌کنید. اکثر نرم‌افزارهای مدیریت منابع تولید اعلان‌هایی دارند که خروج از مسیر تعیین شده را هشدار می‌دهند. البته اگر این اتفاق بیفتد، حتماً باید طرحی اضطراری داشته باشید.
MRP2 منابع تولید را با چه ساز و کاری برنامه‌ریزی می‌کند؟
برای آن‌که بدانیم منطق برنامه‌ریزی منابع به‌وسیله MRPII چیست، آن را می‌توانیم در قالب چهار مرحله به شرح زیر توضیح دهیم.
این سیستم بازخوردگیری را از موجودی قفسه‌های انبار آغاز می‌کند. این سیستم نتایج بررسی وضعیت تقاضای مشتریان و چگونگی پیشرفت کار را در تمامی سطوح برنامه اعمال می‌کند و از آن‌ها کمک می‌گیرد تا فرآیندهای آتی را به‌طور مستمر روزآمد کند.
امکانات برنامه‌ریزی این سیستم عمدتاً بر منابع تولید متمرکز شده‌اند؛ یعنی منابع انسانی، ماشین‌آلات و تجهیزات لازم برای تبدیل مواد خام به کالاهای نهایی. به کمک MRP2 می‌توانیم طرح‌های دقیقی را برای چیدمان و موجودی انبار ایجاد و گزارش‌هایی آنی تدوین کنیم که کنترل کارآمدی را بر فرآیندهای تولید ممکن می‌کنند.
- دسته‌بندی سیستم‌های سفارش‌دهی
سیستم‌های سفارش‌دهی به‌نوعی ابزار برنامه‌ریزی منابع تولید هستند. بسته‌های نرم‌افزاری مختلف MRP2 معمولاً ضوابط متفاوتی را برای این نوع دسته‌بندی‌ها فراهم می‌کنند. از مهم‌ترین انواع سیستم‌های سفارش‌دهی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- دسته به دسته (L4L:*** for Lot): این روش «مقدار سفارش گسسته (DOQ: Discrete Order Quantity)» نیز نامیده می‌شود و نمایانگر دسته‌هایی از مواد است که با سفارش‌ها مطابقت دارند. مثلاً چنانچه شرکتی بخواهد 20 محصول A و سپس 30 محصول B را تولید کند، در این‌صورت دسته‌ها در طی فرآیند تولید با چنین نیازی تطبیق داده می‌شوند.
- مقدار اقتصادی سفارش : در حالت تولید دسته‌ای، غالباً مقدار محصولات تولید شده بیش از مقداری است که بتوانیم آن‌ها را در بازار بفروشیم، یعنی میزان تولید بیشتر از میزان تقاضا است. یکی از نتایج به‌کارگیری این سیستم این است که مشخص می‌کند چنین تولید اضافی مستلزم هدررفت منابع، پرداخت کردن هزینه‌های بیشتر برای نیروی کار و مواد و نیاز به فضای ذخیره‌سازی بیشتری خواهد بود. در نتیجه، روش EBQ سیستم MRPII مقدار تولید بدون ضایعات و به‌صرفه را از یک دسته تعیین می‌کند؛ یعنی مقداری که هزینه تولید آن حداقلی است. این مفهوم را می‌توانیم عمدتاً برای محصولاتی نظیر مبلمان، ابزارآلات، پارچه، ساعت، مواد غذایی مثل کیک، کلوچه و... به کار ببریم.
- پوشش‌دهی جزئی دوره (Part ****** Cover): به مفهوم تولید کردن دسته‌های محصولی است که مقدارشان دوره معینی از تقاضا را تأمین می‌کند. مثلاً تعیین کردن یک سیاست تولید به‌وسیله سیستم MRP2 برای مدت یک هفته و یک دسته خاص.
برخی از چنین راهکارهای نرم‌افزاری عمدتاً برای کمک کردن به روند زمان‌بندی سیستم MRPII طراحی شده‌اند. تخمین سرانگشتی ظرفیت (RCCP: Rough Cut Capacity Planning) از مهم‌ترین راهکارها است. این راهکار، روشی مقدماتی برای تطبیق‌دهی میزان سفارش با ظرفیت تولید است. در این روش اضافه بارها شناسایی می‌شوند و سفارش‌ها را برای دستیابی به تعادل می‌توانیم جابجا کنیم.
- سایر ساز و کارهای مهم MRPII
موارد افزوده‌ای در سیستم MRP2 برایپیشبرد بهترامور برنامه‌ریزی منابع پیش‌بینی شده‌اند؛ مثلاً:
- گزینه‌ای برای وارد کردن و صدور صورتحساب سفارش‌های فروش (پردازش سفارش فروش)
- ثبت و پردازش کردن موجودی
- حسابداری بهای تمام شده
https://rumaksoft.com/products/erp/manufacture.html